مشاهیر فارس
قرن اول، دوم و سوم هجری
علما و دانشمندان ایرانی در نخستین قرون تمدن اسلامی همان تربیت‌یافتگان مکتب پیش از
اسلام هستند که به علت عدم توجه خلفا و شاید گریزی که از نزدیک شدن به ارباب قدرت داشتند
گمنام زیسته و ذکری از آنها در تاریخ نیامده‌است. به تدریج در قرن اول هجری کسانی که
مایل به کسب شهرت و قدرت بودند به فراگرفتن زبان عربی پرداختند و به علت نیاز شدید
خلفا به مشاور و حسابدار و سیاستمدار ایرانیانی که در این فنون تبحر و تخصص داشتند،
جذب دربار خلفا و امرا شدند. از استان فارس در نخستین قرون تمدن اسلامی تنها کسی که
نامش در تاریخ آمده‌است عبدالحمید یحیی فارسی است که در فنون حسابداری تخصص داشت و
در زمان امویان به علت توانائی خاصی که در نوشتن مراسلات دولتی داشت به مقام عالی وزارت
نایل شد و سرانجام سر در راه وزارت نهاد. در همین دوران عالمی از فارس به نوشتن کتابی
دست یازید که تاکنون یکی از مهم‌ترین کتاب‌های نحوی زبان عربی به شمار می‌رود. این
دانشمند سیبویه فارسی صاحب الکتاب در نحو است. در ادبیات عرب خاصه قرن دوم کسی که مایهٔ
افتخار فارس بوده ابن مقفع است. در تصوف علمای ایرانی و از جمله فارسیان با ذوق و ابتکاری
که خاص آنهاست موجب ایجاد و بسط ادبیات صوفیانه شدند و حسین بن منصور حلاج نمونهٔ بارز
این مکتب صوفیانه است. در طب پزشکان نام‌آوری چون ابو ماهر موسی بن یوسف سیار شیرازی
که در قرن سوم در شیراز می‌زیست وجود داشتند که با ایجاد مکتبی خاص در طب و جراحی و
تربیت شاگردان ناموری چون علی بن عباس مجوسی اهوازی و ابن مندویه اصفهانی موجب ارتقای
طب شده و با کوشش و مجاهدت دانش طب را گسترش دادند و به علمای قرون بعد سپردند. در
ریاضیات و نجوم نیز با آنکه این علوم در صدر اسلام مورد توجه نبودند، علمای برجسته‌ای
مانند ابوالعباس فضل بن حاتم نیریزی، ابوسهل بن نوبخت فارسی و ابواسحاق ابراهیم فزاری
از آن جمله‌اند.
قرن چهارم هجری
در این قرن در علم لغت و نحو علمای مشهوری از پارس برخاسته و در شناساندن زبان عربی
به نحو صحیح به مسلمین گام‌های بلندی برداشتند. ابن درستویه و ابوعلی نحوی فارسی از
نحو‌دانان نامآور این قرن هستند. همچنین در این قرن علما و فقهاء و محدثین که اغلب
در علوم قرآنی و تفسیر و عرفان و تصوف هم قوی دست بوده و پاره‌ای از آنها در زمرهٔ
عرفای نامآور عالم اسلام به شمار می‌روند در شیراز می‌زیسته‌اند که از آن جمله میتوان
از بیطار، ابوبکر شیرازی و باکویه شیرازی و عارف نامدار فارس ابو عبدالله خفیف شیرازی
نام برد. ابن مقله در ادب و خاصه خط سرآمد اقران در قرون و اعصار است. در شاخه‌های
دیگر علوم اسلامی عالم و ادیب و متفکر بزرگ ابوحیان توحیدی و ابواسحاق اصطخری محقق
و عالم به علم جغرافیا صاحب کتاب مسالک‌الممالک و صورالاقالیم نیز در این قرن می‌زیسته‌اند.
از جمله پزشکان نیز از ابوالعلاء فارسی که احتمالاً از پروردگان مکتب طبی شیراز و از
شاگردان ابوماهر فارسی بوده و ابن عجیم فارسی که علاوه بر طب در نجوم نیز مهارت داشته‌است
قابل ذکر هستند.
قرن پنجم هجری
کانون عرفای فارس در قرن پنجم با وجود عارف بزرگی مانند ابواسحاق کازرونی رونق بسیاری
داشت. قضات و علمای این عصر نیز از مفاخر ایران هستند ابواسحاق شیرازی نخستین رئیس
مدرسه نظامیه بغداد و دانشمند سرشناس مؤید شیرازی از جمله قضات بزرگ فارس در این قرن
می‌باشند. در این دوره علم نحو نیز همچنان در فارس مورد توجهٔ خاص بوده و نحو‌دانانی
چون ابوالحسین فارسی، ابوالقاسم شیرازی و زید فسایی در این سده می‌زیسته‌اند. در این
سده با وجودیکه علوم پزشکی رونق پیشین خود را از دست داد اما پزشکانی چون ابوالمجد
بیضاوی که در علم تشریح صاحب تألیف است و ابوسهل ارجانی که جراح نام‌آوری بود، در این
قرن از معروفیت خاصی برخوردار بوده‌اند. سایر علوم نیز کمابیش رونق خود را حفظ کردند،
مثلاً هبه‌الله شیرازی متوفی در سال ۴۸۵ هجری قمری یکی از مورخین این عصر است.
قرن ششم هجری
در این قرن نیز دانشمندان تألیفات نقیسی از خود برجا گذاشتند. رکن‌الدین یحیی الحسینی
شیرازی در حکمت، ریاضی، ادب و خوشنویسی تبحر داشت. در فقه و حدیث و تفسیر ابی‌الخیر
نیریزی، ابن ابی مریم شیرازی و ابی علی فارسی سرآمد دیگرانند. در ادبیات دو نفر به
شهرت کامل رسیدند. یکی ابونصر ابزری و دیگری ادیب دانشمند و نویسندهٔ معروف ابوالمعالی
نصرالله منشی مترجم کتاب کلیله و دمنه بهرامشاهی است که اثرش فناناپذیر است و چاپ‌های
مکرری از آن شده‌است. وزرای مشهوری چون ابوالفتح تاج‌الدین دارست شیرازی و خواجه امین‌الدین
بنجیر کازرونی نیز از سرشناسان این سده هستند. در سدهٔ ششم عرفان فارسی با ظهور عارف
نامدار روزبهان بقلی فسایی شیرازی از خشکی و زهد خارج و عشق عرفانی جایگزین عبادات
راهدانه شد. سماع به وسیلهٔ این عارف بزرگوار جزء آداب متصوفین زمان شد و سپس در قرن
هفتم به وسیلهٔ مولوی رواج کامل یافت. عرفای این عصر نیز همه در جرگهٔ علما و مولفین
بنام بودند. فقیه ارشدالدین نیریزی و همچنین مفسر و عارف نامی زین‌الدین مظفر بن روز
بهان از دیگر عرفای بزرگ این سده هستند.
قرن هفتم هجری
قرن هفتم هجری از درخشان‌ترین ادوار علمی و ادبی فارس است. شعرای بزرگی مانند سعدی
شیرازی از شیراز برخاستند و مشعل علم و ادب را در جهان فروزانتر کردند. ادیب نامآور
شرف‌الدین عبدالله شیرازی معروف به وصاف‌الحضره صاحب کتاب معروف تاریخ وصاف نیز در
این عصر می‌زیست. در علوم دینی خاصه تفسیر قاضی ناصرالدین عبدالله بیضاوی صاحب تفسیر
انوارالتنزیل و اسرارالتاویل معروف به تفسیر بیضاوی و در عرفان شیوخ عالیقدری مانند
نجیب‌الدین علی بن بزغش شیرازی که عارفی مانند شیخ صفی‌الدین اردبیلی جد اعلای سلاطین
صفوی با شوق بسیار به قصد دیدار و کسب فیض او عازم شیراز شد و دانیال خنجی که پس از
گذشت قرن‌ها هنوز مرقد او زیارتگاه مردم است، مظفر شیرازی و بالاخره عارف نامدار شیخ
اوحدالدین عبدالله بلیانی کازرونی از برجستگان عارف قرن هفتم فارس هستند. در طب پزشکان
نامداری ظهور کردند که دارای تألیفات مفیدی بوده‌اند، سرآمد آنها قطبالدین شیرازی
صاحب کتاب معروف تحفة السعدیه است همچنین شرف‌الدین زکی بوشکانی، شمس‌الدین کیشی، افضل‌الدین
خنجی صاحب شرح بر قانون بوعلی از جمله علمای نامی و پزشکان عالیمقام این دوره و عصرند.
در زمرهٔ علمای نجوم و ریاضی باید از قطبالدین شیرازی که بزرگترین شاگرد خواجه نصیرالدین
طوسی است و شاگرد نام‌آورش کمال‌الدین فارسی نام برد که هر دو در دانش نجوم و فیزیک
و ریاضی استاد بودند. این سده از وزرای دانشمند که بعضی از آنها در خوشنویسی نیز دستی
قوی داشتند، خالی نبود. امیر مقرب‌الدین مسعود وزیر اتابک سعد زنگی، مجدالدین فارسی
و شرف‌الدین خطاط شیرازی از جمله خوشنویسان این سده هستند.
قرن هشتم هجری
در میان عرفای این سده دو نفر از دیگران شاخصترند یکی امین‌الدین کازرونی ممدوح شاعر
معروف خواجوی کرمانی و در بین علما و مفسرین این زمان قطبالدین فالی و مجدالدین اسماعیل
بن علی خنجی و قوام‌الدین ابوالبقاء عبدالله که یکی از استادان حافظ است، از دیگران
نام‌آورترند. از قضات نامی این عصر قاضی مجدالدین اسماعیل بن یحیی و بهاءالدین ابوالمحاسن
سرآمد دیگران بوده‌اند. از زمرهٔ شعرا سر آمد شاعران و خورشید تابان آسمان تصوف و عرفان
حافظ شیرازی در این برهه از زمان می‌زیست. جز او معین‌الدین ابوالقاسم جنید شیرازی
صاحب کتاب معروف شدالازار و ابوالعباس معین‌الدین احمد شیرازی صاحب کتاب معروف شیرازنامه،
حیدر شیرازی و مولانا شاهین شیرازی را باید نام برد. از نظر لغت و علوم نحو لغت‌شناس
و نحوی بزرگ ابوطاهر مجدالدین محمد فیروزآبادی افتخار این عصر است. علما و دانشمندانی
که شغل دیوانی داشتند قوام‌الدین محمد صاحب عیار و قوام‌الدین حسن شیرازی و جلال‌الدین
تورانشاه سرشناسان این عهدند. رکن‌الدین صائن وزیر و ابونصر فتح‌الله از وزرای دانشمند
و دانش پرور این سده هستند. یکی از اطبا و داروشناسان معروف ایران یعنی زین‌الدین علی
بن حسین انصاری صاحب کتاب معروف اختیارات بدیعی نیز در این سده می‌زیسته‌است.
قرن نهم هجری
اگر چه فارس در این سده از حیث شعرای نامی و بزرگان دینی و عرفای معروف عقب تر از سده‌های
گذشته بود اما در این دوره نیز نامدارانی پرچم علم را فروزان نگاهداشتند. تنها مزیت
این سده ظهور حکمای بزرگی چون علامه علامه دوانی و صدرالدین دشتکی در شیراز است که
باب حکمت الهی را باز و زمینه را برای پیدایش علمای قرون بعد آماده کردند. عارف نام
آور این سده شمس‌الدین محمد نوربخشی است که مورد تکریم شاه اسمعیل صفوی بود. شاه داعی
شیرازی شاعر و عارف معروف شیراز نیز در این سده می‌زیست. از جمله شعرای نام آور ابواسحاق
شیرازی معروف به بسحق اطعمه و مکتبی شیرازی گویندهٔ توانا و سرایندهٔ لیلی و مجنون
از دیگران مشهورترند. از وزرای دانشمند یا به تعبیری دانشمندانی که مدتی نیز شغل وزارت
را پذیرفته‌اند علاوه بر دو حکیم بزرگ علامه دوانی و صدرالدین دشتکی، باید از میر
شریف شیرازی وزیر شاه اسمعیل و غیاث‌الدین شیرازی وزیر شاهرخ نام برد. در میان پزشکان
خیرالدین خضربن الفقیه الیاس و علی ابزری شهرت بیشتری داشتند. از معماران نامی نیز
استاد قوام‌الدین معمار شیرازی و از خطاطان جمال‌الدین حسین فخار شیرازی و معروف شیرازی
صاحب نام هستند.
قرن دهم هجری
• شاعران:اهلی شیرازی، وجیه‌الدین لسانی شیرازی، عرفی شیرازی، عبدی بیگ شیرازی، وجیه‌الدین
لسانی شیرازی شاعر سبک هندی،
• خوشنویسان:مانی شیرازی شاعر و خوشنویس،
قرن یازدهم هجری
• مذهبیون: ملاصدرای شیرازی یکی از بزرگترین فیلسوفان و روحانیان جهان اسلام و بنیان‌گذار
حکمت متعالیه،
•خوشنویسان:امانت‌خان شیرازی کتابدار ایرانی پرآوازه دربار امپراتوری گورکانی هند،
جمالای شیرازی
•معماران:استاد عیسی طراح و معمار ایرانی بنای معروف تاج محل در هندوستان،
قرن دوازهم هجری
مذهبیون:
• شاعران:ندیم شیرازی برادر قاآنی شیرازی،
قرن سیزدهم هجری
• مذهبیون:میرزای شیرازی مرجع تقلید شیعه ایرانی،
• شاعران:شوریده شیرازی، قاآنی شیرازی از شاعران بزرگ دربار فتحعلی‌شاه و محمدشاه و
اوایل سلطنت ناصرالدین‌شاه، همای شیرازی شاعر، نویسنده، و عارف، بیدل شیرازی شاعر و
پزشک، وصال شیرازی شاعر، ادیب و خوشنویسريال
• نویسندگان:مهدی حمیدی شیرازی ادیب، شاعر، مترجم و منتقد، وصال شیرازی از شعرا، ادیبان
و خوشنویسان معروف
• پزشکان: بیدل شیرازی شاعر و طبیب،
• خوشنویسان:فتحعلی شیرازی از شاگردان وصال شیرازی، وقار شیرازی و یزدانی شیرازی
فرزندان وصال شیرازی، اسدالله شیرازی، محمد حسین شیرازی
روزنامه‌نگاران:جهانگیرخان صور اسرافیل
نقاشان:آقا لطفعلی صورتگر نقاش نقاشی‌های عمارت باغ نارنجستان قوام،
قرن چهاردهم هجری
• مذهبیون:ناصر مکارم شیرازی، سید عبدالله شیرازی و سید عبدالهادی شیرازی و سید عبدالحسین
دستغیب و سید علی محمد دستغیب شیرازی مراجع تقلید شیعه ایرانی
• شاعران:مهدی حمیدی شیرازی، ایزدی کازرونی
• نویسندگان:حسن فسایی نویسندهٔ کتاب فارسنامه ناصری، ابوالقاسم انجوی شیرازی دیوان
حافظ با تصحیح انجوی شیرازی به زعم برخی حافظ شناسان کامل‌ترین دیوان است زیرا وی گونه‌ها
و روایات مربوط به اشعار حافظ را جمع‌آوری و ارائه کرده‌است. علی سامی باستانشناس
و نویسنده،
• فعالان اجتماعی:زندخت شیرازی روزنامه‌نگار، شاعر، نویسنده و از پیشگامان جنبش زنان
در ایران.
مشاهیر زنده
•شاعران: بیژن سمندر
•پزشکان:علی اصغر خدادوست، رضا ملک‌زاده، سید علی ملک حسینی
• شخصیت‌های علمی:فیروز نادری، نظام‌الدین فقیه, علی اصغر خدادوست
برخی از مشاهیر شیراز:
ملاصدرا:
محمد بن ابراهیم معروف به صدرالدین و صدرالمتالهین مشهور به ملاصدرا، از فیلسوفان برجسته
ایرانی در سده یازدهم هجری است. وی از شاگردان شیخ بهاءالدین عاملی معروف به شیخ بهایی،
میرداماد و ابوالقاسم میرفندرسکی بود. وي پس از ترک اصفهان به مدت 7 سال در قریه کهک
واقع در دامنه کوه (در حدود 25 کیلومتری قم) به تهذیب نفس و ریاضت مشغول شد. الله‌وردی
خان حاکم فارس با موافقت شاه عباس از ملاصدرا دعوت کرد که به شیراز آمده و در مدرسه
خان به تدریس بپردازد. او در سال 1050 هجري قمري در بازگشت از سفر مکه در بصره وفات
یافت.
علامه قطب الدین:
قطب الدین محمود معروف به «علامه شیرازی» از پزشکان و دانشمندان سده 7 هجری است. قطبالدین
نخست به تحصیل پزشكي پرداخت و در سن 14 سالگی بعد از درگذشت پدر در بیمارستان قطب الدین
شیراز به مداوای بیماران پرداخت. «دره التاج» آخرین کتاب وی به زبان پارسی است که در
علوم مختلف نگاشته شده است. وی همچنین شرح هایی بر کتابهایی چون کلیات قانون و حکمت
الاشراق نگاشته است.
فیلسوف علامه میر سید شریف جرجانی :
علامه میر سید شریف جرجانی از علما فلاسفه و حکمای ارزشمند قرن هشتم ه.ق بوده است.
علی ابن محمد بن علی الحسینی مشهور به میر سید شریف جرجانی در سال 740 ه.ق پا به عرصه
وجود نهاد و در سال 812 ه.ق در محل تدریسش که مدرسه دارالشفاء بوده و در زمان حکومت
شاه شجاع ساخته شده بود در شیراز دیده از جهان فرو بست. علامه میر سید شریف جرجانی
به عنوان یکی از اساتید خواجه حافظ شیرازی در فلسفه و حکمت نقش مهمی در تربیت خواجه
داشته است و این عالم گرانقدر صاحت تالیفات متعددی است. میر سید شریف جرجانی دانشمند
کامل و عالم و محقق بود و مسافرت بسیار کرده بود و چندین کتاب تصنیف کرده و در مدارس
تدریس علوم و تفهیم طالبان از خواص و عوام فرموده و گویا دریایی پر از جواهر و لولو
بود که هر طالبی به او می رسید، فیضی از او نصیبش می شد. وی همچنین از سادات حسینی
بوده که نسب شریفش با بیست واسطه به امام سجاد(ع) می رسد. مدرس در کتاب ریحانه الادب،
آثار زیر را از علامه میر سید شریف نقل کرده است: الاصول المنطفیه، الترجمان فی لغات
القرآن، تعریف العلوم و تحدیدات الرسوم، حاشیه شرح کافیه رضی استرآبادی، حاشیه کشاف
زمخشری، ظفر الامانی فی مختصر الجرجانی، فن اصول الحدیث، فن المعمار و اصوله و تصاریفه،
صغری و کبری در منطق و ....
آبش خاتون:
آبش خاتون دختر اتابک سعد بن ابوبکر زنگی، آخرین فرمانروا از اتابکان سلغری فارس می
باشد. پس از آن هلاکوخان، آبش خاتون را به همسری پسر خود «منکوقاآن» درآورد و از این
زمان به بعد سرزمین فارس جزو حکومت مغول شد. آبش خاتون در سال 687 هجري قمري در تبریز
درگذشت و پس از چندی، دخترش جسد او را به شیراز آورد و در مدرسه عضدیه شیراز به خاک
سپرد. هم اکنون آرامگاه وی در ضلع غربی میدان خاتون قرار دارد.
عیسی خان:
عیسی خان از هنرمندان و معماران بنام شیرازی سده یازدهم هجري قمري است. عمده شهرت وی،
طراحی و اجرای بنای تاج محل، آرامگاه ارجمند بانو ملقب به «ممتاز محل» ملکه ایرانی
شاه جهان و پنجمین پادشاه مغولی بابری هند در شهر آگرا هندوستان است. برای ساخت این
بنا، بیست هزار کارگر، استادکار، معمار، سنگتراش، نقاش، فلزکار و جواهر تراش به مدت
بیست و دو سال کار کردهاند.
وصاف‌الحضره:
وصــاف الـحضره، شهـاب الـدیـن شرف‌الدین عبدالله بن فضل‌الله شیرازی، ادیب، مورخ و
شاعر سده هشتم بوده است. وی متخلص به «شرق» و ملقب به «وصاف الحضره» در شیراز دیده
به جهان گشود. وی چندین نوبت به عنوان امیر و وزیر در دربار حاکمان ایلخانی صدارت کرده
است. وصاف علاوه بر مقام بلند خود در نثر متکلف مصنوع، در شعر عربی و فارسي نیز دست
داشته است. قبر وی در نزدیکی تکیه چهل تنان در شیراز است. از آثار او مي‌توان «تجزیه
الامصار و تجزیه الاعصار» معروف به «تاریخ وصاف» اشاره كرد.
شیخ روزبهان
ابو محمد روزبهان بن ابونصر بقلی فسایی معروف به شیخ شطاح از دانشمندان سده ششم هجری
بوده است. وی به تصوف روی آورده و به یادگیری قرآن و تحصیل علوم مشغول بوده است. روزبهان
مدت 50 سال در مسجد جامع عتیق شیراز برای مردم وعظ می‌کرده است. از تألیفات بی‌شمار
وی میتوان به «عبدالعاشقین»، «عرایس‌البیان فی حقایق‌القرآن»، «حقایق‌الاخبار»، «الانوار
فی کشف‌الاسرار»، «سیر ارواح» و... اشاره کرد.
بابافغانی
بابا فغاني از شاعران غزلسرای ایران بود که در سده دهم در شیراز متولد شد. وي در سی
سالگی به خراسان رفت و در هرات به خدمت جامی رسید. پس از آن به تبریز رفت و در سلک
شاعران دربار سلطان یعقوب آق‌قويونلو درآمد و از سلطان لقب «بابا» گرفت. بابا فغاني
در اواخر عمر پس از آمدن به شیراز به خراسان بازگشت. وی قصایدی در مدح ائمه اطهار(ع)
و به خصوص حضرت علی(ع) و امام رضا(ع) سروده است.
زینت الملک:
خانم زینت الملک قوامی دختر حبیب الله خان، قوام الملک چهارم و خواهر ابراهيم خان قوام،
قوام الملک پنجم و همسر فروغ الملک بوده است. خاندان قوام الملک از نسل حاج ابراهیم
خان کلانتر، اعتمادالدوله شیرازی هستند که در دوره های مختلف به عنوان والی و کلانتر
در شیراز و فارس حکومت می کرده اند. خانم زینت الملک زنی مومن و خیر بوده و در دهه
های محرم، مراسم عزاداری در منزلش برپا مي‌كرده است. آورده اند که وی بن و کوپن هایی
براي نيازمندان آماده كرده که برای تهیه اقلامی مانند برنج، گوشت، قند، شکر و... بوده
است.
لطفعلی صورتگر
لطفعلی شیرازی معروف به صورتگر، نقاش و نگارگر چیره دست و مشهور اوایل دوران قاجار
است. وی در نقش گل و مرغ، طبیعت گرایی و چهره پردازی استادي بی مانند بوده است. از
آثار بسیار با ارزش وی مي‌توان نگارگری شاهنامه داوری را نام برد که بسیاری از نقاشی
هایش کار لطفعلی صورتگر می باشد. لطفعلی همان گونه که در نقاشی گل و مرغ، استادی یگانه
است در چهره پردازی نیز استادی بی مانند به شمار می آید.
فرصت الدوله
سید میرزا محمد نصیرالدین، فرزند میرزا محمد جعفر متخلص به «بهجت» در سال 1271 هجري
قمري در شیراز به دنیا آمد. وي در زمان حکومت حسین قلی خان نظام‌السلطنه مامور دیدن
آثار تاریخی و نقشه‌برداری از مناطق مختلف فارس و بنادر شد که گزارش آن سفرها را به
همراه 50 تابلو از آثار تاریخی به قلم نقاشی خود در کتاب «آثار‌العجم» منتشر كرده است.
میرزا محمد از مظفرالدین شاه لقب «فرصت‌الدوله» گرفت و برای نخستین بار اداره معارف
و اداره عدلیه را در شیراز دایر کرد.
نصیرالملک:
حاج میرزا حسن علی خان نصیرالملک، نوه حاج میرزا ابراهیم خان کلانتر و فرزند سوم حاج
قوام‌الملک از حاکمان فارس در دوران قاجاریه می باشد که در سال 1237 هجري قمري دیده
به جهان گشود. میرزا نصیرالملک از سال 1285 هجري قمري به وزارت و حکومت شهرهای مختلفی
رسید. وی پس از 63 سال کار و تلاش در اواخر محرم سال 1300 هجري قمري در شیراز دار فانی
را وداع گفت. بنای مسجد و خانه نصیرالملک از آثار با ارزشی است که از وی به یادگار
مانده است.
علی سامی
علی سامی، نویسنده، پژوهشگر، باستانشناس و استاد دانشگاه در سال 1289 خورشيدي در شیراز
متولد شد. وي پس از تحصیلات مقدماتی در رشته های ادبیات، باستانشناسی و تاریخ به خصوص
تاریخ پيش از اسلام به پژوهش مشغول شد. وی مدت زمانی رئیس اداره باستانشناسی فارس بود.
از نوشته‌هاي دكتر سامی مي‌توان آثار باستانی جلگه مرودشت، پارس در عهد باستان، تمدن
ساسانی، شیراز و پاسارگاد یا قدیمیترین پایتخت ایران نام برد.
انجوی شیرازی:
سید ابوالقاسم انجوی شیرازی، ادیب، شاعر، خطیب، نویسنده و روزنامه نگار سده 14 خورشیدی
است. وی در شیراز دیده به جهان گشود و تحصیلات ابتدایی را همان جا گذراند. سپس برای
تکمیل تحصیلات به تهران رفت و در دانشکده حقوق تحصیلات خود را پی گرفت. از مهمترين
آثار وی مي‌توان به تصحیح دیوان حافظ، سفینه غزل با مقدمهای از دکتر هشترودی، مکتب
شمس، تمثیل و مثل، جشن ها، بازی های نمایشی، مردم و قهرمانان شاهنامه و گذری و نظری
در فرهنگ مردم اشاره كرد.
قاآنی شیرازی
میرزا حبیب الهم متخلص به «قاآنی» از شاعران معروف دوران فتحعلی شاه قاجار در 29 شعبان
1223 هـجري قمري در شیراز به دنیا آمد. پدرش میرزا محمد علیف شاعر بود و به «گلشن»
تخلص می‌کرد. میرزا حبیب تخلص خود را از نام «اوکتای قاآن»، پسر حسن علی میرزا شجاع
السلطنه گرفته است. قاآنی یک کتاب به نثر و نظم به سبک گلستان نگاشته که به نام «پریشاني
قاآنی» معروف است. قاآنی از فتحعلی شاه قاجار لقب «مجتهد‌الشعرایی» و از سوی محمد شاه
قاجار به لقب «حسان العجم» مفتخر شده است.
وصال شیرازی:
میرزا شفیع، معروف به میرزا کوچک و متخلص به «وصال» فرزند یکی از بزرگترین شاعران،
ادیبان و خوشنویسان دوران قاجاریه است. وی علوم متداول زمان خود را نزد میرزا ابوالقاسم
سکوت از عارفان نامی قرار گرفت و نخستین اشعار خود را با تخلص «مهجور» تنظیم کرد. از
آثار وی میتوان به صبح وصال، مثنوی بزم وصال و به پایان رساندن داستان شیرین و فرهاد
اثر وحشی بافقی اشاره كرد
میرزا جهانگیرخان:
میرزا جه انگیر خان متخلص به «جهانگیر» مدیر روزنامه صور اسرافیل از شاعران و نویسندگان
آزادیخواه سده 14 خورشيدي است. جهانگیرخان با شروع جنبش مشروطیت به عضویت انجمن سری
آزادیخواهان درآمد و از اعضای فعال حزب سوسیال دمکرات ایران و از پیروان و بنیانگذاران
جنبش مشروطیت شد.. وی به یاری میرزا قاسم خان تبریزی و علی اکبر دهخدا 32 شماره روزنامه
صوراسرافیل را منتشر كرد.
علی اصغر حکمت:
علی اصغر حکمت فرزند میرزا احمد علی حشمت الممالک از شاعران، نویسندگان و مترجمان نام
آور ایران است. علی اصغر حکمت در سال 1312 خورشيدي وزیر فرهنگ و معارف شد و مصدر خدمات
بسیار ارزندهای گشت. از جمله خدمات فرهنگی علی اصغر حکمت در این دوران، احیای آرامگاه
های نام آوران ایران چون سعدی و حافظ می باشد. پارس نغز، پنج حکایت از شکسپیر، از سعدی
تا جامی و... از جمله تالیفات و ترجمه های وی می باشد.
باباکوهی:
ابومحمدبن عبدالهم بن عبیدالهت از مشایخ بزرگ صوفیه در سده چهارم هجری بود. شهرت وی
در منابع عربی به صورت «ابنباکویه» ضبط شده و چون در اواخر عمر در دامنه کوهی نزدیکی
شیراز عزلت گزید، نزد تمام مردم به باباکوهی شهرت یافته است. ابنباکویه از شاگردان
شیخ ابوعبدالله بن خفیف بوده و در علوم مختلف متبحر گشته و به ویژه در استطاع و نقل
حدیث و آشنایی با حکایات و سده های مشایخ طریقت شهرتی بنام داشته است.
مهدی حمیدی
دکتر مهدی حمیدی از استادان بنام و از نویسندگان و شاعران برجسته ایران به شمار میآید.
بتشکن بابل، موسی، مرگ شبدیز، مرغ سقا و در امواج سند از جمله آثار مشهور وی می باشد.
مجموعه آثار وی با عنوان شکوفه ها، پس از یک سال، زمزمه بهشت، طلسم شکسته، ده فرمان،
اشک معشوق، دریای گوهر، سالهای سیاه، سبک سری های قلم، عشق در به در و عروض حمیدی منتشر
شده است. وی سالها استاد ادبیات دانشکده معقول و منقول تهران بوده است. آرامگاه وی
در قطعه شاعران در جوار آرامگاه حافظ قرار دارد.
محمد نمازی:
حاج محمد نمازی از تاجران معروف شیرازی بوده است. محمد نمازی پس از سپری کردن دوران
کودکی در هند و چین به ایران بازگشت و روزگار جوانی را در شیراز و تهران سپری كرد.
در سال 1303 خورشيدي به قصد سیاحت به آمریکا عزیمت کرد. عشق به ایران برای او همیشه
زنده بود و پس از موفقیت در فعالیت‌های اقتصادی به ایران بازگشت. محمد نمازی برای نخستين
بار اقدام به لوله‌کشی آب شیراز و تاسیس مرکز درمانی در شیراز كرد.