مسجد آقا بابا خان

زمان آغاز ساختن اين مدرسه به دوره كريم خان زند مي رسد كه در آن دوره به پايان نرسيده و بعدها توسط افراد ديگري مثل حاجي حسين صدر اصفهاني نيز ادامه داده شد تا اينكه سرانجام آقا بابا خان مازندارني از مسخدمان مرحوم فرمانفرما موفق شد كه ساختمان اين مدرسه را به پايان ببرد و به همين دليل به مدرسه آقا بابا خان معروف گرديد .

اين مدرسه كه در پشت مسجد وكيل قرار گرفته داراي بيست و دو حجره ، چهار گوشواره و يك ارسي است .

آيات قرآني كه با خط ثلث عالي بر كاشي كاري بالاي حجره هاي نوشته شده و همچنين كاشي كاريهاي رنگي با طرحهاي اسليمي و گل بوته كه بر طاق نماهاي اين مدرسه ديده مي شود ، از ويژگيها و ديدنيهاي اين مدرسه است .

در پيشاني حجره ها در آخر كتيبه اي سال 1216 را نشان مي دهد . اين بنا در سال 1307 شمسي تعمير شد .

مدرسه خان

اين مدرسه از بناهاي مربوط به دوره صفوي است كه بدستور شاه عباس توسط الله وردي خان حاكم فارس ساخته شد بعداً توسط پسرش امام قلي خان ادامه يافت تا اينكه در سال 1024هجري قمري كار ساختن آن به پايان رسيد .

اين مدرسه كه يكي از بزرگترين و معروفترين مدارس شيرازي است در محله اسحاق بيگ واقع شده است . مدرسه خان داراي صحني به طول 51 و به عرض 45 متر است . در هر 4 طرف مدرسه حجره ههايي در دوطبقه ساخته شده كه تعداد آن به 70 حجره مي رسد از تزيئنات اين مدرسه ، مقرنس هاي زيباي سر در وردي و همچنين كاشي كاري معرق بسيار عالي راهروي ورودي است . در اين راهرو وتاريخ بنا 1024 و اسم معمار آن حسين شماعي ذكر شده است .

از نكات شنيدني و ديدني در مورد مسجد خان اينكه ملاصدرا فيلسوف بزرگ جهان اسلام كه در عصر صفويه ميزيسته براي مدتي در اين مدرسه به تدريس مشغول بوده است كه جاي تدريس وي پس از دهليز در ورود به حياط مدرسه در تالار طبقه دوم واقع مي باشد .

مدرسه منصوريه

اين مدرسه در سال 883 هجري قمري بوسيله امير صدر الدين دشتكي شيرازي ساخته شد و چون آن را به نام فرزند خود امير غياث الدين منصور ، به منصور به معروف شد . مدرسه منصوريه كه در محله لب آب واقع شده است داراي دو حياط است در اطراف حياط كه دو شبستان كوچك دارد ، حجره هايي براي طلاب ساخته شده است ، و حياط ديگر به دليل آن كه قبلاً در آن كشاورزي مي شده است ، به باغچه معروف است در كنار شبستان اين مدرسه ، علاوه بر قبر خود امير غياث الدين منصور چند قبر ديگر از جمله حاجي ميرزا حسن طبيب فسائي نيز ديده مي شود .

مسجد نو (مسجد شهدا)

مسجد نو در غرب میدان احمدی و روبروی آرامگاه شاهچراغ(ع) قرار دارد. این مسجد پس از مسجد جامع عتیق، کهن‌ترین مسجد شیراز است.

مسجد نو در زمان اتابک سعدبن زنگی، حاکم وقت فارس در بين سال‌هاي 598 تا 615 هجري قمري ساخته شده و در گذشته «مسجد اتابک» ناميده مي‌شده است. چندین نوبت در اثر زمين‌لرزه‌هاي گوناگون اين مسجد ویران و از نو ساخته شد؛ از اين رو به نام مسجد نو نامیده شده است.

چنانكه در کتاب شیراز‌نامه آمده، مسجد نو در ابتدا اندرونی اتابک بوده و به شکرانه بهبودی دخترش از یک بیماری سخت آنجا را به مسجد تبديل می‌كند. وي به مدت 17 سال مسجد بزرگ اتابک را ساخت.

امروزه مسجد نو محل برگزاری نماز جمعه شیراز است و به عنوان «مسجد شهدا» شناخته می‌شود.

مسجد وکیل

این مسجد در شرق عمارت کلاه‌فرنگی و بین حمام و بازار وکیل جاي گرفته و از شاهکارهای دوره زندیه به شمار می‌آید. مسجد وکیل به دستور کریم‌خان زند و در سال 1187هجري قمري ساخته شد.

بنای مسجد با مساحتی در حدود 11000 متر مربع دربرگيرنده سردر مجلل، صحن، ایوان‌های شمالی و جنوبی، شبستان‌هاي جنوبی و شرقی، رواق‌های شرقی و غربی و حیاط کوچک کناری است. شبستان مسجد وکیل با کاشی‌کاری‌های زیبا، ستون‌های حجاری شده و منبر چهارده پله یکپارچه مرمرین آن از شاهکارهای دوران زندیه به شمار می‌رود. این منبر به نشانه چهارده معصوم، چهارده پله دارد و سنگ آن از مراغه به شیراز آورده شده است. تاق شمالی صحن مسجد وکیل به «تاق مرواريد» معروف است و 12 متر عرض و 20 متر طول دارد. بر بالای اين تاق، دو منازه زیبا و کاشی‌کاری شده قرار دارد.

مسجد نصیرالملک

مسجد نصیرالملک يكي از زیباترین مسجدهاي تاریخی دوران قاجار شیراز است که در محله گودعربان و خیابان لطفعلی‌خان زند قرار گرفته است. این مسجد در فاصله سال‌های 1293 تا 1305 هجري قمري به دستور حسن علی نصیرالملک و به معماری میرزا محمد حسن معمار و کاشی‌پزی استاد محمدرضا از بزرگان دوران قاجار ساخته شده است. اين مسجد دارای صحني وسیع، دو ایوان شمالی و جنوبی، دو شبستان شرقی و غربی و سردر ورودی زیبايي است. اين مكان داراي مساحتي برابر با 2980 متر مربع و زیر بنای 2216 متر مربع است. شبستان غربی مسجد، دارای هفت در چوبی بزرگ مزین به شیشه‌های رنگی و 12 ستون سنگی یکپارچه با شیارهای مارپیچ در دو ردیف شش‌تایی به نیت دوازده امام است. سقف شبستان نیز با نقش‌های گل و بوته، خطوط اسلیمی و آیات قرآنی به خط ثلث عالی تزیین شده است.

مسجد جامع عتیق

مسجد جامع عتیق، کهن‌ترین مسجد شیراز است که به آن مسجد جمعهف مسجد آدینه و مسجد جامع نیز می‌گویند. این مسجد در شرق حرم شاهچراغ(ع) قرار دارد. مسجد جامع عتیق در دوره 200 ساله سلطنت عمرو لیث صفاری در سال 281 هجري قمري ساخته شده است.

در گذر هزار سال اخیر، این مسجد چندین بار، از جمله در زمان اتابکان، در زمان سلطان ابراهیم میرزا پسر شاهرخ گورکانی، در دوران صفویه و در سال 1315 خورشيدي تعمیر و بازسازی شد. ساختمان مسجد که نخستين هسته تاریخی شهر شیراز است، دربرگيرنده بنای مرتفعي است که دارای چندین حجره و شبستانمي باشد. در میان ضلع شمالی این مسجد، تاق‌نمای بلندی قرار دارد که آن را «تاق مروارید» می‌نامند.

این مسجد دارای 6 در ورودی و خروجی است. در ورودی ضلع شمالی به «دروازه امام» معروف است و کتیبه بالای آن در دوران صفوی در سال 1031 هجري قمري به خط علی جوهری نگاشته شده است.

در وسط صحن، بنایی مکعب شکل همانند خانه کعبه از گچ و سنگ ساخته شده که نزدیک به 1 متر از سطح زمین بلندتر است و گرداگرد آن را ایوانی به عرض 2 متر فراگرفته است.

این بنا که در سال 752 هجري قمري به دستور شاه شیخ ابو اسحاق اینجو حاکم فارس ساخته شده، دارالمصحف، بیت‌المصحف و خدای‌خانه خوانده می‌شود و این بدين رو است که این مکان علاوه بر نگاهداری قرآن‌های تاریخی به خط امیرالمومنین(ع)، امام حسن(ع)، امام صادق(ع) و چند تن از ياران پیامبر و پيروان او محل تلاوت قرآن نیز بوده است. هم اینک برخی از این قرآن‌ها در موزه پارس نگاهداری می شوند.

مسجد مشیرالملک

این مسجد از بناهای دوران قاجار است که در محله قدیمی «سنگ سیاه» (محله ارامنه) شيراز، در خیابان قاآنی قرار گرفته است. ساخت این مسجد به دستور حاج میرزا ابوالحسن‌خان مشیرالملک والی فارس در سال 1264 هجري قمري آغاز و در سال 1274 هجري قمري پس از 10 سال به پايان رسید.

این مسجد از ديد استحکام و معماری مانند مسجد وکیل است. ساختمان مسجد دارای چند شبستان و چند حجره دو طبقه است. در ناحیه غربی مسجد، تاقنمایی بلند وجود دارد و در پشت آن، شبستان اصلی مسجد قرار دارد. در بالای این تاق، ساعتی زیبا دیده می شود. محراب مسجد مشيرالملك به گونه زیبایی کاشی‌کاری شده و درون آن نیز بر روی سنگ مرمر سوره توحید را با خط نسخ زیبا نوشته‌اند.

مسجد قصردشت ( مسجد بردي )

در شيراز قديم محله قصردشت كه از شهر فاصله داشت به مسجد بردي معروف بود هم اينك اين محل جزء شيراز مي باشد قصردشت به لحاظ داشتن باغهاي قديمي و مصفا از مناطق بسيار زيباي شيراز به شمار مي رفته است . در محله قصردشت ، مسجد قديمي وجود دارد كه به مسجد بردي معروف مي با شد و نام محل از اين مسجد گرفته شده است از آثار ديدني در اين مسجد لوحه سنگي با كتيبه اي به خط ثلث به نام اوزون حسن مي باشد كه در تاريخ آن مربوط به اواخر قرن نهم هجري است .

آب انبارهاي وكيلي

بدستور كريم خان زند سه آب انبار بزرگ براي نگهداري آب مشروب اهالي شيراز ساخته شد كه از لحاظ بزرگي و استحكام در نوع خود بي نظيراند اين آب انبارها عبارتند از :

 - آب انبار حافظيه

 - آب انبار پشت حمام وكيل برج بلندي ساخته شده بود كه بوسيله آن هواي آب انبار تجديد مي شد اينك هيچكدام از اين آب انبارها مورد استفاده قرار نمي گيرد .

قصر ابو نصر

در فاصله 6 كيلومتري شرق شيراز از طرف خيابان كلبه سعدي بر بالاي تپه اي بقاياي بناها ، حصار سنگي ، ديوارها ي آجري و ساختمانها ي خشتي و جند قطعه نقش برجسته از نقوش شبيه به تخت جمشيد مشاهده مي شود . اين نقوش نشان مي دهد كه آثار متعلق به دوره هخامنشي است . تنها نقش به جاي مانده خدمتگزاري را نشان مي دهد كه ظرفي را درست دارد . پس از كاوش هاي علمي در دهه بيست در اين قصر نمونه هاي متعدد سفال و قطعات ظروف سنگي دوره هخامنشي همراه با تعدادي سكه و اثار ديگري مربوط به دوره هاي سلوكي ، اشكاني و ساساني كشف گرديد .

تحقيقات نشان مي دهد كه از اين بنا در دوره اشكانيان و ساسانيان به خوبي استفاده مي كردند .

اين قلعه تا دروه اسلامي از مكانهاي آباد بوده است . قصر ابو نصر در فهرست آثار تاريخي ايران به ثبت رسيده است .

نقش بهرام ( در گويم )

روستاي گويم در فاصله 30 كيلومتري غرب شيراز در مسير جاده شيراز – سپيدان واقع شده است . در نزديكي اين روستا در تنگي كه به قوام آباد معروف است در ارتفاع هشت متري از سطح زمين بر بدنه كوه نقش برجسته بهرام دوم پادشاه ساساني حجاري گرديده است . طول بدنه حجازي 2/5 و پهناي آن 1/70متر مي باشد . از آنجا كه سنگ اين منطقه از نوع مرغوب نيست براين نقش برجسته آسيب فراواني وارد شده است . ساكنين محلي به اين نقش برجسته ، نقش رستم مي گويند .